O Melga asiste ao VII Encuentro Internacional de Xogos e Deportes Tradicionaís en Aranda Duero (Burgos)

Durante esta fin de semana, do 07 ao 10 de outubro do presente ano 2021, o noso director do Museo Etnolúdico de Galicia ( MELGA), asistiu convidado polo concello de Aranda de Douro e a Asociación A Tanguilla, ao VII Encontro Internacional de Xogos e Deportes Tradicionais, cuxo título era “Os xogos de mesa e enxeño”, ademais ao mesmo tempo, o conmemorar os 25 anos do nacemento da devandita entidade recreativa e cultural, onde non faltaron reunións de traballo, conferencias, demostracións de xogos e deportes tradicionais, exposición, visitas ao museo e un festival na rúa.

Os participantes, neste segundo ano pandémico, neste encontro foron algo máis de duascentas persoas entre conferenciantes, convidados e xogadores, un total de 21 delegacións de dous países: Portugal e España. Este ano polas restricións dela COVID-19, soamente acompañáronnos os amigos veciños portugueses xa que as demais delegacións estranxeiras desistiron asistir polos problemas devanditos, en cambio as delegacións españolas aumentaron no número de participantes e novas cidades adheríronse. As provincias españolas asistentes ao encontro cos seus respectivos equipos de xogos e deportes tradicionais foron: Barcelona, Lérida, Tarragona, Huesca, Zaragoza, Teruel, Albacete, Madrid, Murcia, Asturias, Santander, Vascongadas, Castela e León, Navarra e A Rioxa. Por Portugal estiveron presentes grupos de Estrarreja, Lisboa e Valongo. A delegación galega estivo representada pola Asociación de Xogadores de Chave de Santiago de Compostela, pola Agrupación Galega de Xogos Populares e Tradicionais de Melide ( AGXPT), a Fundación Ricardo Pérez e Verdes e o Museo Etnolúdico de Galicia ( MELGA).

A primeira xornada do venres 8, realizada no edificio da Casa de Cultura do Concello de Aranda de Douro, deu comezo ás 9,30 h. da mañá, cunha malísima noticia, xa que se nos comunicaba naquel mesmo instante, que a delegación de Guarda (Portugal) non ía asistir ao devandito encontro, polo falecemento do noso querido e entrañable amigo Norberto Conçanves, profesor e presidente da Asociación de Xogos Tradicionais de Garda ( AJTG). Foi un “mazazo” para todos os asistentes xa que Norberto era moi querido por todos nós, pola súa amizade, pola súa inmensa xenerosidade, a súa amabilidade, a súa paixón pola cultura popular e tradicional portuguesa e un gran dinamizador e animador ,“alma pater” e peza fundamental en calquera dos actos ou festivais nos cales asistía. É unha perda irreparable. Descanse en Paz.

Despois dun minuto de silencio en honra de Norberto, con todo o salón posto en pé e cun respectuoso e emocionado silencio, tomou a palabra o presidente da Asociación A Tanguilla e organizador destes encontros Carlos da Villa (íntimo amigo, desde hai moitos anos) moi afectado polo sorpresivo acontecemento, cedeu a palabra ao concelleiro delegado de Deportes e Irmandamentos Daniel Ferreiro do Cal, en representación da alcaldesa, para dar por inaugurada as xornadas lúdico-culturais.

A xornada matinal, sacando forzas onde apenas as había, o noso director Ricardo Pérez e Verdes, tomou a palabra, xa que nesta ocasión, concedéraselle a honra de exercer de coordinador e moderador do Coloquio Internacional de “Xogos de mesa e enxeño en diferentes civilizacións”. Despois das presentacións pertinentes, Ricardo Pérez e Verdes presentou a súa conferencia inaugural coa temática seguinte: “Os xogos de taboleiro na antigüidade: unha revisión histórica” que versou sobre a evolución histórica dos xogos tradicionais antigos desde, a 4.000 AC. ata o 400 DC., transmitindo 26 xogos en total de 13 urbes diferentes, como Exipto, Persia, Mesopotamia, India, Xapón, India, Aztecas, Mayas, Grecia, Roma, Creta, Incas, etc…

Seguidamente desde Arxentina, a través dunha vídeo-conferencia Stela Maris Ferrarese do Museo Étnico Allen Kutze de Neuquén presentounos “O xogo do Komikán”, un xogo de taboleiro típico da rexión Andina. Pasando dos xogos de taboleiro da antigüidade aos xogos de taboleiro modernos Pak Gallego, creador e editor do xogo archifamoso de “Guerra de Mitos” e outros mais, presentounos a relatorio “Xogos de mesa modernos: creación e fusión de mecánicas”.

A Asociación Cultural e Recreativa Amigos das Povoas de Portugal proxectaron un vídeo sobre “A recuperación dos xogos tradicionais portugueses”. Finalizado ditas conferencias e presentación de vídeos, abriuse unha quenda de palabra, dos asistentes ao acto para os dous oradores, dando estes as consabidas contestacións ás numerosas cuestións expostas.

Despois dunha pequena pausa para o “ coffee break”, iniciou o seu relatorio Victor Baroja da Universidade de Vic e presidente da Federación Catalá de Xogos e Deportes Tradicionais, co título “Xogos de mesa motores, na variedade está a riqueza”, que nos brindou coa experiencia cos seus alumnos universitarios sobre os xogos de mesa tradicionais e modernos, enfocados á motricidade dos mesmo.

Os Amigos da Asociación Colectividade de Valongo (Portugal) presentaron un vídeo sobre as súas actividades anuais e iniciouse a charla do profesor do instituto de Flix Biel Pubil de Tarragona, cuxo título era: “Os xogos de taboleiro, un recurso pedagóxico para aprender Historia”, unha experiencia piloto cos seus alumnos de segundo ensino, para confeccionar, a través de materiais reciclados, xogos de mesa das diferentes civilizacións. Finalmente o último conferenciante correspondeu a Miqui Gimenez, profesor de ensino primario e un músico excepcional, falounos “De drac a drac”, xogo de taboleiro creado por el, que consistía nun xogo da oca, para aprender os monumentos, gastronomía, tradicións e paisaxes do seu pobo Tarrasa (Barcelona). Seguidamente déuselle a palabra ao presidente da Federación Portuguesa de Xogos e Deportes Tradicionais Arturo Piñeiro que a través dunha pequena exposición, acompañado dos vídeos correspondentes ofreceunos as charlas seguintes sobre: “ A FPJDT: Seis anos promovendo e mantendo a tradición dos xogos populares portugueses “ e “ Xogos Tradicionais portugueses e interxeracionalidade”. Coa segunda quenda de preguntas aos relatores e as conclusións efectuadas por Ricardo Pérez e Verdes, deu por finalizada a parte teórica da sesión matutina.

Da man do profesor Victor Baroja tivo a ben presentar a todos os asistentes un novo proxecto denominado “Federación Ibérica de Xogos e Deportes Tradicionais”, que o que  pretende é, a unión das pobos portugueses e españois para divulgar e expandir, todo aquilo que sexa cultura, folclore, tradicións, xogos,…da península ibérica.

Unha vez rematadas os relatorios, todos os asistentes ao Encontro, desprazáronse á sala de Exposicións do centro cultural para presenciar a magnífica mostra de xogos de mesa, taboleiro e enxeño titulada “Xogos do Mundo”. Case un centenar de pezas orixinais e reproducións de xogos confeccionados de cerámica, madeira, papel, cartón, plastilina, etc. e unha ampla colección de “Xogos da Oca” do mundo. Unha marabillosa exposición que ninguén poderá perderse, aínda que teña moi pouco tempo para a exhibición.

Despois do xantar, todos os participantes trasladáronse á praza Mateo Cerdeira (Barrio da Estación) onde se desenvolveu ao aire libre un “Festival de Xogos tradicionais”, onde estiveron presentes todas as delegacións con todos os xogos achegados para a ocasión (precisión, habilidade, locomoción, etc. Sobre as 20,00 h. deuse por clausurada a primeira xornada do VII Encontro.

O sábado día 9 iniciouse a segunda xornada matinal, nesta ocasión a sesión desprazouse ás magníficas instalacións de INACUA no polideportivo Michelín. Desde as 10,30 h. ata as 14,30 h. todos os participantes ao encontro practicaron os xogos presentados do Festival do día anterior así como o público en xeral que se achegaron ás instalacións. Non faltaron os xogos de birlos, a chave, a tanguilla, o caliche, ra, lanzamento de sacos (tentouse bater o record do mundo), buxainas, aros, etc… Ao mesmo tempo a mañá desenvolveuse con diferentes Talleres Prácticos como: Fabricación de soldaditos de chumbo con Taqui Casteláns; Guerra de Mitos con Pak Gallego; Contacontos con Miqui Gimenez; confección de Xoguetes de cana con Biel Pubil e fabricación de xogos de taboleiro con material reciclado con Nuria Valcárcel.

Finalizada a comida de fraternidade, as delegacións participantes obsequiaron ao organizador das Xornadas Carlos a Villa, diferentes pezas das súas respectivas asociacións e institucións públicas como recordo dos seus 25 anos de existencia. Pola nosa banda a Fundación Ricardo Pérez e Verdes, o MELGA e o concello de Ponteceso, fixo entrega dos mesmos o presidente-director dunha Torre de Hércules, para que sigan guiándonos, ano tras ano, destes eventos. A xornada vespertina seguiu despois no frontón do polideportivo, cunha exhibición de nenos e nenas de 12 a 14 anos, de Markina- Xemein Zesta Punta Eskola. Unha magnifica experiencia presencial dun xogo tipicamente vasco. O día finalizou cunha piñata de botes, onde a totalidade de nenos participaron no rompimiento dos botes colgados.

A terceira e última xornada, domingo día 10 de outubro, iniciouse sobre as 10,00 h. para a visita guiada ao Museo de Xogos Tradicionais de Aranda, da man de Goyo Cámara e Carlos da Villa, director do museo e presidente da Tanguilla respectivamente. Na plaza Maior de Aranda volveu realizar un Festival de Xogos Tradicionais, un reto de tiro da corda entre delegacións españolas e portuguesas e rematouse con outra piñata para todos os nenos e nenas arandinos, clausurándose este VII Encontro Internacional de Xogos e Deportes Tradicionais, desexando volver de novo o próximo ano na súa oitava edición.

Como broche final das xornadas, ao final da comida, como “prostre” os Amigos da Chave de Santiago de Compostela, prepararon unha queimada para todos os participantes e non faltou o consabido esconxuro.

Como se dixo en liñas anteriores, a única nota negativa foi a desaparición repentina, do noso amigo e inesquecible para sempre Norberto Gonçalves de Garda (Portugal) que nos deixou no mellor da súa vida (apenas 60 anos), e lembrarémolo sempre pola súa xentileza en visitar o noso Museo Etnolúdico de Galicia ( MELGA),fai escasos dous anos, coa súa familia. As nosas maiores condolencias á súa esposa Ana, aos seus fillos e familia pola súa perda. Alá onde esteas amigo NORBERTO, estou seguro, que seguirás xogando.